Καθώς έκανα δουλειές άκουσα στο ράδιο ένα τραγούδι της δεκαετίας του ‘50-‘60 που μιλάει για την αγάπη και τον έρωτα. Εκείνη την ώρα το σιγοτραγουδούσα και σκεφτόμουν ‘Μα τι ωραίο που είναι.Τέτοια τραγούδια δεν γράφονται σήμερα. Τι όμορφα που ήταν τότε.(λες και ξέρω!)’. Τότε παίζει να ήταν η πρώτη φορά που μου έκανε κλικ ένας στίχος του, γίνοτας αφορμή να σκεφτώ ‘Αγάπη, μμμ.. τι ωραία λέξη! Από πού να προέρχεται; Στα αρχαία ελληνικά πώς ήταν; Τι να σήμαινε;’. Λες να επηρεάστηκα λόγω των ημερών, μιας που πλησιάζουμε την γιορτή του Αγ. Βαλεντίνου; Τι να πω; Και σημειωτέον, πότε δεν γιόρτασα αυτή την ημέρα, επειδή πιστεύω πώς το όλο είναι καθαρά καταναλωτικό γεγονός (χωρίς να κρίνω όσους την γιορτάζουν), αλλά έχω γιορτάσει τον έρωτα και την αγάπη άλλες μέρες!
Έψαξα για αυτή την υπέροχη και ίσως υπερτιμημένη ή υποτιμημένη λέξη (ανάλογα τι είδους χρήση της έχετε κάνει ε!). Η αλήθεια είναι πώς ξαφνιάστηκα με όσα έμαθα. Από την μία διάβαζα πώς η λέξη αγάπη δεν υπήρχε στα αρχαία ελληνικά, αλού διάβαζα πώς υπήρχε. Όμως παρακάτω σας έχω μια εμπεριστατωμένη άποψη!
Αρχικά θα κάνω μια αναφορά στην ετυμολογία της. Μάντεψτε! Δεν έχει κάποιες συγκεκριμένες ρίζες. Προέρχεται από το ρήμα ἀγαπῶ και η ετυμολογική του προέλευση δεν μας είναι ακόμα γνωστή. Μια ετυμολογική υπόθεση του 1991 (που δέχεται τελευταία στο ετυμολογικό του Λεξικό τής Αρχαίας Ελληνικής ο Robert Beekes) είναι: ἀγαπῶ < ἄγα(ν) «πολύ» + πᾶ- «προστατεύω» (από μια ρίζα *pa- «προστατεύω»), από μια αρχική σημασία «προστατεύω πολύ».
Σε αρχαία ελληνικά κείμενα δεν υπάρχει αναφορά της λέξης αγάπη. Οι αρχαίοι Έλληνες δεν αγαπούσαν δηλαδή; Ούτε τη μαμά τους; Φυσικά και την αγαπούσαν, και φυσικά υπήρχε το συναίσθημα της αγάπης. Αλλά η αγάπη εκφραζόταν στα αρχαία ελληνικά κείμενα με άλλους παρεμφερείς όρους. Αγάπη σημαίνει πολλά πράγματα και κυρίως μπορούμε να το δείξουμε με άλλα τόσα. Έτσι για παράδειγμα αγάπη:
- αγαθά αισθήματα, φιλική διάθεση, στοργή, τρυφερότητα για κάποιον ή κάτι
- γενετήσια έλξη ή πόθος, έρωτας
- εκδλήλωση της χριστιανικής αγάπης, φιλανθρωπίας, αλτρουισμός
- συμφιλίωση, ομόνοια, ειρήνη
- προτίμηση
- η Αγάπη, ο εσπερινός του Πάσχα-η δεύτερη Ανάσταση
- χαιρετισμός σεβασμού, ασπασμός
- συνθηκολόγηση, συμμαχία (για έθνη)
- φράση ‘για την αγάπη κάποιου’, για το χατίρι του ‘είμαστε στις αγάπες μας’, είμαστε στην περίοδον αγαθών σχέσεων ‘κάνω αγάπη με κάποιον’, συμφιλιώνομαι, μονοιάζω
- η αγάπη του Θεού για τους ανθρώπους και αντίστροφα
Η μορφή της λέξης αγάπη εμφανίστηκε μόλις τον 3ο αιώνα π.Χ. Και όπως αναφέρθηκε χρησιμοποείται και με άλλους παρεμφερείς όρους πολύ πριν τον 3ο αίωνα π.Χ. Όπως για παράδειγμα φιλώ, στεργώ, αφοσιώνομαι. Γνώριζαν το ρήμα αγαπώ, που μπορεί να μην βρίσκει κανείς τόσο εύκολα στα αρχαία συγγράμματα, αλλά υπήρχαν άπειρες αναφορές με λέξεις που σήμαιναν αγάπη. Ακόμα γνώριζαν τα παράγωγα της λέξεως όπως αγάπατος, αγαπητός που διαβάζουμε στον Θεόκριτο.
Προσωπικά το βρίσκω πολύ πιθανό η αγάπη να είχε εκφραστεί στα αρχαία κείμενα με άλλες λέξεις και μορφές. Και όπως εύκολα καταλάβατε η αγάπη δεν είναι μόνο μια έννοια ερωτική, αλλά και φιλική, και οικογενειακή, και θρησκευτική και εθνική κ.ο.κ. Και.. ερχόμαστε στη σημερινή μορφή και έννοια της, που συνιστώ να χρησιμοποιείται συνειδητά.
Ακούστε και το τραγουδάκι που με οδήγησε σε όλες αυτές τις σκέψεις: