Tι έμαθα σήμερα!

Καλό μήνα να έχουμε! Και όλοι φορέσαμε τον Μάρτη μας, να μην μας κάψει ο ήλιος. Οπ,τώρα που μεγάλωσες δεν φοράς πια Μάρτη, ξέχασα! Και καλά! Πες την αλήθεια, φοράς, και δεν είναι ντροπή να φοράς φυσικά, αν και τώρα μου έρχονται 2-3 ονόματα στο μυαλό που ‘ντρέπονται’ να φορέσουν μάρτη, επειδή είναι παιδική συνήθεια. Το μόνο σίγουρο είναι πώς δεν είναι παιδική συνήθεια, και το έθιμο αυτό κρύβει ένα πολύ ωραίο μήνυμα.

Αν νομίζεις πώς Μάρτη φοράνε μόνο οι Έλληνες, γελιέσαι! Είναι ένα Βαλκανικό έθιμο, και φοριέται σε πολλές χώρες όπως είναι η Κύπρος, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, τα Σκόπια, η Αλβανία, η Μολδαβία. Το έθιμο ναι μεν έχει ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά διαδόθηκε στα Βαλκάνια κατά τη Βυζαντινή εποχή.

Οι ερευνητές πιστεύουν πώς έχει τις ρίζες τους στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Είναι ένα έθιμο σύμφωνα με το οποίο αυτός που φορά το Μάρτη, κυρίως τα μικρά παιδιά, προστατεύονται είτε από ασθένειες γενικά ή «για να μην τα κάψει ο ήλιος» / για να «μην τα μαυρίζει ο ήλιος» ή για να «μην τα πιάνει το μάτι». Επειδή η μαυρίλα σήμαινε ασχήμια, προπάντων για τα κορίτσια που η παράδοση τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα.

Συμβολικά το λευκό και το κόκκινο χρώμα το συναντάμε συχνά στη δεισιδαιμονία όταν είναι να αποτρέψουμε κάποιο κακό. Αυτό μνημονεύεται και από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Πρόκειται λοιπόν για έθιμο πανάρχαιο, ή όμοιο πανάρχαιων εθίμων.

Ο Μάρτης συνηθίζεται να φοριέται μέχρι το τέλος του μήνα. Σε ορισμένες περιοχές το μαρτιάτικο βραχιολάκι θεωρείται ιερό από τη λαϊκή παράδοση που δεν είναι πρέπον να πεταχτεί. Για αυτό το φορούσαν μέχρι το Πάσχα και το έδενα στην Αναστάσιμη λαμπάδα για να καεί. Σε άλλες περιοχές έκαιγαν το βραχιολάκι στις φωτιές που άναβαν για να κάψουν τον Ιούδα.

Όμως, η πιο διαδεδομένη αντίληψη φέρει το “Μάρτη” να φοριέται μέχρι να εμφανιστούν τα πρώτα χελιδόνια. Τότε έβγαζαν το Μάρτη και τον αφήναν σε κλαδιά για να τον πάρουν τα πουλιά και να το χρησιμοποιήσουν στην κατασκευή της φωλιάς τους. Το πιο συγκλονιστικό με αυτό το γεγονός είναι πώς τα χελιδόνια που έρχονται από την Αφρικάνικη Ήπειρο, ενδέχεται να μεταφέρουν ασθένειες. Μαζί με τα ασθενή πουλιά μεταναστεύουν και υγιή χελιδόνια. Τα ασθενή χελιδόνια μόλις δουν κόκκινο χρώμα απομακρύνονται και δεν πλησιάζουν, ενώ τα υγιή χελιδόνια μαζεύουν την ασπροκόκκινη κλωστίτσα από το κλαδί του δέντρου και την ενσωματώνουν στην φωλιά τους, για να αποτρέψουν και αυτά με τη σειρά τους εισβολείς πουλιά. Επιπλέον, μαζί με τα πουλιά από την Αφρικάνικη Ήπειρο μεταναστεύουν και έντομα, που μπορεί να είναι και αυτά ασθενή, οπότε τα χελιδόνια βοηθάνε στο να εξολοθρευτούν αυτά τα έντομα. Στη λαογραφία αναφέρεται πως τα παιδιά πρέπει να σέβονται, να αγαπουν και να μην πειράζουν τα χελιδόνια, επειδή ουσιαστικά τους προστατεύουν από αρρώστιες.

Στην Βουλγαρία το έθιμο με το βραχιολάκι του Μάρτη ονομάζεται «Μαρτενίτσα». Φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές. Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα». Στα Σκόπια το έθιμο του Μάρτη γιορτάζεται ίδιο και απαράλλαχτο με την ονομασία «Μάρτινκα» και στην Αλβανία ως «Βερόρε».

(Στη Βουλγαρία ονομάζεται Μαρτενίτσα)

Το ασπροκόκκινο βραχιολάκι στη Ρουμανία ονομάζεται «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός – Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στη Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε τη ζωή του και το αίμα του -λέει ο μύθος- έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα.